Hanna Bervoets

Alles wat er was

Amsterdam, 2013

 

Samenvatting

Merel is tv-redactrice en gaat met haar crew een wetenschappelijk programma opnemen in een schoolgebouw, met Joeri en 8-jarig wiskundewonder. Natalie, de moeder van Joeri, leraar Kaspar en conciërge Kaylem zijn ook aanwezig. Als de opnames net begonnen zijn is er een harde knal te horen. Alle ramen en deuren moeten gesloten worden. Door een dikke mist kunnen ze niet ver naar buiten kijken. Er is voorlopig water, de elektriciteit doet het en er is genoeg te lezen. Merel noteert iedere dag in haar agenda wat er gebeurd. Op de 21e dag vindt Merel een leeg medicijnenbuisje. Ze vertelt dit aan haar collega Barry. De spanningen in de groep lopen steeds verder op. Er heersen ook seksuele spanningen, zoals tussen Merel en collega Leo en Natalie en Kaspar.

Joeri voelt zich alleen en gaat naar Merel voor aandacht. Merel denkt dat hij dit doet om zijn moeder jaloers te maken. Als hij Merel vraagt het mattenspel te spelen (met een mat van de trap afglijden) gaat het fout, Joeri valt van de trap en breekt zijn arm die later af begint te sterven. Natalie en Kaspar nemen het de anderen heel erg kwalijk en besluiten het gebouw met Joeri te verlaten. Het blijkt later dat hij toen al overleden was. Voordat ze vertrekken vraagt Barry of de pillen van Natalie zijn, want dat vermoedde hij, maar Natalie ontkent.

De dag erna hebben Leo en Merel seks met elkaar. Merel wil niet dat anderen erachter komen dus gaat ze ’s ochtends vroeg weg. Als ze de vierde nacht een keer overslaat hoort ze Leo en Barry seks hebben. Op dag 72 is het de verjaardag van Merel. Ze wordt 29 jaar. Kaylem nodigt haar uit in zijn lokaal en geeft haar een zelfgemaakte ketting. Hij vertelt over zijn verleden. Merel heeft nog steeds regelmatig seks met Leo en krijgt een vreemd soort buikpijn, Barry weet er intussen van. Hij wil niet meer leven en stopt met eten en drinken. Barry had een brief aan Merel geschreven en ook Leo zegt dat hij een brief had gekregen, hij wilde alleen niet vertellen wat er in stond. Merel gaat daarom op zoek naar zijn brief en komt er achter dat Barry verliefd is op Leo, maar dat hij weet dat Leo voor Merel kiest en niet meer in een leugen wil leven.

Merel is erachter gekomen dat ze zwanger is. Barry gaat dood en Merel is een aantal dagen niet bij bewustzijn, als ze wakker wordt eten Leo en Kaylem Barry’s lichaam. Kaylem bleek initiatiefnemer te zijn en het leek ook alsof hij bij Barry’s dood betrokken was, Merel neemt wraak door hem te wurgen met de kralenketting die hij haar voor haar verjaardag had gegeven. Kaylem’s vlees wil ze wel eten. Alleen Merel en Leo zijn nog over en Leo vertelt dat de pillen van hem zijn. Hij was eraan verslaafd geraakt tijdens zijn basketbalcarrière. Hij vertelt ook aan Merel dat hij naar buiten moet gaan om hulp te halen. Anders zouden hij, Merel en de baby het niet overleven. In het laatste hoofdstuk zegt Merel dat Leo acht dagen geleden is vertrokken en dat ze daarna niks meer van hem heeft gehoord. Ze vertelt tenslotte dat ze alle laatste pillen in een keer heeft ingenomen, ze droomt nu over een reis naar North Dakota (waar Leo basketbalde) met haar dochtertje.

 

Tijd, vertelwijze, plaats en thema

Het verhaal speelt zich af over een periode van ongeveer vier maanden, waarin de situatie voor de mensen in de school langzaam verergerd. Het verhaal bevat grote tijdsprongen, waarbij ook de dagen van de dagboekaantekeningen niet chronologisch zijn, dit draagt allemaal bij aan het creeëren van spanning en chaos in het verhaal. Het verhaal speelt zich af op een basisschool in een niet nader genoemde plaats en in een niet nader genoemd jaar. Het verhaal wordt verteld vanuit dagboekvorm, een variant op de ik-personale vertelvorm waarin we alles vertellen wat Merel aan haar geïmproviseerde dagboek toevertrouwt. Dit zorgt voor een onbetrouwbare verteller, wat spanning creëert. Het belangrijkste thema van het boek is eenzaamheid. Alle personages in het boek ervaren een zekere vorm van eenzaamheid. Joeri omdat zijn moeder Kaspar opzoekt, Barry omdat degene van wie hij houdt iemand anders leuker vindt en ga zo maar door. Ook is opvallend hoe iedereen die eenzaamheid probeert te verlichten, dit gebeurt vaak door middel van seks, maar ook het mattenspel van Joeri is een goede poging om de eenzaamheid te ontvluchten. Wat ook opvallend is is dat ondanks die pogingen de eenzaamheid van de personages niet lijkt te verdwijnen.

 

Personages

Merel

Merel is de tv-redactrice van het programma dat ze willen opnemen. Ze is nog maar 28 jaar en ze is een goede collega van Leo en Barry. Ze schrijft in de agenda van één van de leerlingen van de school. Wanneer ze zwanger is van Leo begint ze zich te richten tot haar nog ongeboren dochter om haar te vertellen hoe het allemaal in het leven toegaat. Een belangrijk hoofdstuk/dag daarin is 102 over hoe het eraan toeging in de oude situatie. Iedereen is altijd op zoek de liefde, die voor hem/haar geschikt is. Daarbij is seks een drijfveer om in moeilijke omstandigheden te kunnen overleven. Ze vindt het vreselijk te moeten merken dat Barry niet alleen dood is, maar dat zijn lichaam door Kaylem en Leo gebruikt wordt om te roosteren en voort te leven. Ze neemt wraak door Kaylem te doden. Ook zijn lichaam wordt daarna door haar en Leo gegeten. Tenslotte raakt ze geheel geïsoleerd, wanneer Leo haar verlaat en niet meer terugkeert. Ze neemt de pillen van Leo in en zal dat waarschijnlijk niet overleven. Merel haar doel was vanaf het begin om te overleven, later kwam daar de verantwoordelijkheid om ook voor het kindje te zorgen bij.

 

Barry

Barry is de homoseksuele collega van Merel. Hij legt het in het schoolgebouw aan met de aantrekkelijke en populaire Leo. Maar hij beseft dat hij Leo niet alleen heeft. Leo kiest voor Merel en dan is de lust om verder te leven voor Barry niet meer aanwezig. Hij weigert te eten en te drinken. Waarschijnlijk helpt Kaylem hem een handje bij zijn dood en daarna wordt hij voedsel voor de achterblijvende bewoners.

 

Leo

Leo is presentator. Hij was vroeger een basketbal speler. Leo is de aantrekkelijke man in het schoolgebouw. Hij heeft zowel seks met Barry als met Merel en hij wordt de biologische verwekker van het nog ongeboren kind van Merel. Maar hij blijkt ook kwalijke trekken te hebben: hij organiseert het kannibalisme, hij blijkt de psychopaat te zijn die pillen slikt. Hij slikte begon die pillen te slikken in North Dakota toen hij daar was voor zijn basketbalcarrière en is daarna niet gestopt ze in te nemen. Door de pillen kon hij altijd aardig blijven en was hij door iedereen geliefd. Hij verlaat aan het einde het schoolgebouw, waardoor Merel alleen met de ongeboren vrucht overblijft.

 

Titel

De titel ‘Alles wat er was’ verwijst naar de situatie voor de knal, wat het startpunt van de roman vormt. Alles wat er was verwijst vooral naar alles wat Merel mist in haar huidige situatie: natuurlijk zaken zoals eten en drinken, maar ook psychologische zaken zoals echte liefde, aandacht en mensen om haar heen. Het boek bevat geen motto en geen ondertitel.

 

 

Keuzeopdracht: toneeltekst

Natalie, Kaspar, Leo, Joeri, Merel, Barry, Kaylem zitten in de gymzaal

Natalie: ‘Even een vraagje hè, hoelang denken jullie dat dit nog duurt? Ik bedoel: de nieuwe situatie.’

[iedereen kijkt haar aan]

[lange pauze]

Leo: ‘Volgens mij probeer je te zeggen dat we hier nog wel een tijdje zullen zitten.’

Joeri: ‘Maar hoelang dan nog mama?’

[Joeri rommelt met een pakje lege schoolmelk, de rest kijkt toe]

[Joeri gooit het pakje naar Leo, die het vangt]

Leo: ‘We weten niet hoelang, man.’

Kaspar: ‘Maar waarschijnlijk nog best een tijd.’

[Natalie stoot Kaspar onopvallend aan]

Kaspar: ‘Dus, misschien is het prettiger als we allemaal ons eigen plekje hebben.’

Leo: ‘Wat bedoel je precies?’

Kaspar: ‘Er zijn zat lege lokalen, maar wij zitten hier maar in de gymzaal. Waarom eigenlijk? Is er een logische reden om allemaal samen in de gymzaal te slapen?’

[Kaspar kijkt naar Leo]

Leo: ‘Nee, er is geen logische reden volgens mij.’

[Kaspar lacht triomfantelijk]

Barry, zachtjes: Ik heb op zich ook al eens over die klaslokalen gedacht.’

[Merel knikt langzaam]

Kaspar: ‘Dus, zullen we de klaslokalen dan maar verdelen?’

Leo, knikkend: ‘Als iedereen het daar mee eens is.’

Kaspar: ‘Als we het niet allemaal eens zijn kunnen we de lokalen toch verdelen onder de mensen die het er wel mee eens zijn?’

Leo: ‘Ja, Kaspar, dat klopt.’

Barry, mompelend: ‘Volgens mij zijn we het er allemaal mee eens, hoor. Toch?’

Joeri: ‘Ik wil het lokaal met het tafelvoetbalspel.’

Natalie: ‘Joh, Joeri, je kunt toch ook tafelvoetballen als we in een ander lokaal slapen?’

Joeri, hoofdschuddend: ‘Wat als er dan net iemand onder ligt?’

[Na enige discussie is de lokaalverdeling compleet]

[Iedereen gaat af]